Benzodiazepinat janë ilaçe që përdoren gjerësisht për të trajtuar ankthin, pagjumësinë, krizat e panikut dhe disa çrregullime të tjera. Ato janë të njohura për efektin e tyre qetësues dhe ndihmojnë shumë njerëz të ndihen më të qetë në situata të vështira ose stresuese. Megjithatë, ndonëse mund të jenë të dobishme në afatshkurtër, përdorimi i gjatë i tyre mund të çojë në varësi, çrregullime të humorit dhe probleme të tjera shëndetësore. Në këtë artikull, do të shpjegojmë si funksionojnë benzodiazepinat, për çfarë përdoren, rreziqet që lidhen me to dhe si të shmanget varësia.
Çfarë janë benzodiazepinat dhe si veprojnë?
Benzodiazepinat janë një grup ilaçesh që ndikojnë në sistemin nervor qendror. Ato e rrisin efektin e një kimikati në tru të quajtur GABA (acid gama-aminobutirik), i cili ndihmon në qetësimin e aktivitetit të trurit. Kjo është arsyeja pse ato përdoren për të trajtuar gjendje si ankthi, tensioni nervor, pagjumësia, madje edhe krizat epileptike.
Disa nga emrat më të njohur të benzodiazepinave janë diazepami (Valium), lorazepami (Ativan), alprazolami (Xanax) dhe clonazepami (Rivotril).
Kur përdoren benzodiazepinat?
Mjekët përshkruajnë benzodiazepina zakonisht në situata të caktuara ku nevojitet një ndërhyrje e shpejtë për të qetësuar pacientin. Disa raste përfshijnë:
- Kriza të forta ankthi që nuk mund të përballohen pa ilaç
- Pagjumësi e rëndë, për të ndihmuar gjumin për disa netë
- Përgatitja për procedura mjekësore stresuese (p.sh. para një operacioni)
- Kontrolli i krizave epileptike ose spazmave muskulare
- Simptoma tërheqjeje nga alkooli (në disa raste)
Në të gjitha këto situata, benzodiazepinat funksionojnë më mirë kur përdoren për një periudhë të shkurtër – zakonisht disa ditë deri në dy javë.
Rreziqet e përdorimit afatgjatë
Problemi kryesor me benzodiazepinat është se trupi shpejt zhvillon tolerancë ndaj tyre. Kjo do të thotë se për të ndier të njëjtin efekt qetësues, nevojitet një dozë më e lartë. Pas një kohe, përdoruesi mund të ndjehet sikur nuk mund të funksionojë pa to – një shenjë e qartë e varësisë.
Përdorimi afatgjatë mund të çojë në:
- Varësi fizike dhe psikologjike
- Probleme me kujtesën dhe përqendrimin
- Ndryshime të humorit, depresion ose nervozizëm
- Vështirësi për të fjetur pa ilaç
- Rënie të funksioneve mendore tek të moshuarit
Një ndalim i menjëhershëm i ilaçit pas përdorimit të gjatë mund të shkaktojë simptoma të tërheqjes si: dridhje, ankth i thelluar, krizë paniku, pagjumësi, madje edhe kriza epileptike. Prandaj, ndërprerja duhet bërë gjithmonë nën mbikëqyrjen e mjekut, duke ulur dozën gradualisht.
Si të përdoren në mënyrë të sigurt?
Përdorimi i benzodiazepinave mund të jetë i dobishëm kur është i kontrolluar. Ja disa këshilla për përdorim të sigurt:
- Mos i merrni kurrë pa recetë nga mjeku.
- Përdorini vetëm për periudha të shkurtra, sipas udhëzimit të mjekut.
- Mos e rrisni vetë dozën edhe nëse ndjeni që efekti është më i ulët.
- Mos i kombinoni me alkool apo ilaçe të tjera qetësuese, pasi rritet rreziku për shtypje të frymëmarrjes.
- Nëse keni përdorur benzodiazepina për disa javë apo muaj, mos i ndërprisni menjëherë – kërkoni ndihmë mjekësore për një plan tërheqjeje të sigurt.
Alternativa ndaj benzodiazepinave
Për shumë gjendje që trajtohen me benzodiazepina, ekzistojnë alternativa më të sigurta dhe pa rrezik varësie. Disa prej tyre përfshijnë:
- Terapia psikologjike (sidomos terapia konjitive-biheviorale për ankthin)
- Aktiviteti fizik dhe ushtrimet relaksuese si joga apo meditimi
- Mënyra natyrale për përmirësimin e gjumit
- Antidepresantë që nuk shkaktojnë varësi në të njëjtën mënyrë si benzodiazepinat
Benzodiazepinat mund të jenë ilaçe shumë të dobishme kur përdoren me kujdes dhe për një kohë të shkurtër. Ato ofrojnë lehtësim të shpejtë për ankthin dhe pagjumësinë, por përdorimi i zgjatur sjell rrezik serioz për varësi dhe efekte të padëshiruara. Është e rëndësishme që çdo trajtim me këto ilaçe të bëhet vetëm nën udhëzimin e një mjeku, dhe që pacientët të jenë të vetëdijshëm për rreziqet që mbartin. Edukimi dhe ndërgjegjësimi janë çelësi për përdorim të sigurt dhe të kontrolluar të benzodiazepinave.
