Aspirina është një ndër ilaçet më të njohura dhe të përdorura në mbarë botën. Shumë njerëz e njohin atë si një zgjidhje e shpejtë për dhimbjet e kokës, dhimbjet muskulore apo temperaturën. Por aspirina nuk është thjesht një lehtësues i dhimbjes. Ajo ka edhe përdorime të tjera shumë të rëndësishme në fushën e mjekësisë, sidomos kur bëhet fjalë për parandalimin e sëmundjeve të zemrës dhe të qarkullimit të gjakut. Ky artikull do të shpjegojë në mënyrë të thjeshtë se çfarë është aspirina, si funksionon dhe për çfarë përdoret përtej lehtësimit të dhimbjes.
Çfarë është aspirina?
Aspirina është emri tregtar i acidit acetilsalicilik, një substancë që vepron si ilaç kundër dhimbjes, temperaturës dhe inflamacionit. Ajo është klasifikuar si një ilaç anti-inflamator jo-steroidal (NSAID), që do të thotë se ul ndjeshëm simptomat e inflamacionit pa përfshirë hormonet steroide. Aspirina është në treg që prej më shumë se 100 vitesh dhe konsiderohet një nga ilaçet më të studiuara në historinë e mjekësisë.
Si funksionon aspirina në organizëm?
Kur e marrim aspirinën, ajo ndërhyn në prodhimin e substancave të quajtura prostaglandina, të cilat janë përgjegjëse për dhimbjen, inflamacionin dhe ethet në trupin tonë. Duke ndaluar prodhimin e këtyre substancave, aspirina lehtëson dhimbjen dhe ul temperaturën. Por përveç kësaj, ajo ka edhe një efekt tjetër të rëndësishëm: hollon gjakun.
Aspirina pengon formimin e trombociteve – qelizat e vogla që ndihmojnë në mpiksjen e gjakut. Kjo është arsyeja pse ajo përdoret edhe për të parandaluar formimin e mpiksjeve që mund të bllokojnë enët e gjakut, sidomos në zemër dhe tru.
Aspirina në parandalimin e sëmundjeve të zemrës
Një nga përdorimet më të rëndësishme të aspirines në mjekësinë moderne është në parandalimin e sulmeve në zemër dhe goditjeve në tru. Për njerëzit që kanë pasur më parë probleme kardiovaskulare ose që janë në rrezik të lartë, aspirina merret në doza të ulëta dhe të përditshme për të ndihmuar në mbajtjen e gjakut të holluar dhe për të parandaluar formimin e mpiksjeve.
Kjo praktikë njihet si “terapia me aspirinë me dozë të ulët”. Zakonisht merren rreth 75–100 mg në ditë, ndryshe nga dozat më të larta që përdoren për dhimbjet. Por duhet theksuar që kjo nuk është një trajtim për të gjithë, dhe duhet të bëhet vetëm me këshillën e mjekut, pasi aspirina mund të shkaktojë efekte anësore siç është gjakderdhja në stomak.
Aspirina dhe sëmundjet inflamatore
Aspirina përdoret ndonjëherë edhe për të trajtuar sëmundje inflamatore kronike, si artriti reumatoid. Në këto raste, ajo ndihmon në uljen e dhimbjes dhe ënjtjes, por për shkak të efekteve anësore afatgjata, shpesh preferohen ilaçe të tjera më moderne.
Roli i aspirines në parandalimin e kancerit?
Disa studime kanë treguar që përdorimi i rregullt i aspirines mund të ulë rrezikun për disa lloje të kancerit, sidomos kancerin e zorrës së trashë. Megjithatë, këto janë ende tema kërkimi dhe nuk ka ende një rekomandim të qartë për përdorimin e saj si metodë parandaluese për kancerin. Çdo vendim për ta përdorur në këtë mënyrë duhet të merret vetëm pas konsultimit me mjekun.
Efektet anësore të mundshme
Si çdo ilaç tjetër, edhe aspirina ka efektet e veta anësore. Disa nga më të zakonshmet përfshijnë:
- Irritim të stomakut apo urth
- Gjakderdhje në stomak ose zorrë, sidomos në doza të larta ose përdorim afatgjatë
- Reaksione alergjike (në raste të rralla)
- Rrezik për gjakderdhje të tepërt në rast plagosjeje
Për këtë arsye, nuk rekomandohet që aspirina të merret në mënyrë të pakontrolluar ose pa konsultë mjekësore, veçanërisht tek njerëzit që kanë probleme me stomakun apo që marrin edhe ilaçe të tjera që ndikojnë në gjak.
Kur nuk duhet përdorur aspirina
Aspirina nuk duhet përdorur tek fëmijët, sidomos në raste të infeksioneve virale, për shkak të një gjendjeje të rrallë por të rrezikshme të quajtur sindroma Reye. Po ashtu, nuk rekomandohet për gratë shtatzëna në tremujorin e fundit, dhe duhet të shmanget tek ata që kanë ulçera në stomak apo histori gjakderdhjeje.
Aspirina është shumë më tepër se thjesht një ilaç kundër dhimbjes. Ajo është një nga medikamentet më të rëndësishme në mjekësi, me përdorime të gjera që shkojnë nga lehtësimi i dhimbjeve të zakonshme deri tek parandalimi i sulmeve në zemër. Megjithatë, për shkak të efekteve anësore dhe rreziqeve të mundshme, përdorimi i saj duhet bërë me kujdes dhe gjithmonë nën udhëzimin e një mjeku.
