Në organizmin e njeriut, gjaku ka aftësinë natyrale për t’u mpiksur kur ndodh një dëmtim ose një prerje, për të ndaluar gjakderdhjen. Por ndonjëherë, trupi formon mpiksje të panevojshme të gjakut që mund të bllokojnë enët e gjakut dhe të çojnë në probleme serioze si infarkt në zemër, goditje në tru apo emboli pulmonare. Në këto raste, mjekët përdorin një grup të veçantë ilaçesh të quajtura antikoagulantë, të cilët ndihmojnë në “hollimin” e gjakut dhe parandalimin e formimit të mpiksjeve të rrezikshme.
Ky artikull synon të shpjegojë në mënyrë të qartë dhe të thjeshtë se çfarë janë antikoagulantët, si funksionojnë, kur përdoren dhe cilat janë efektet anësore apo rreziqet që mund të sjellin.
Çfarë janë antikoagulantët?
Antikoagulantët janë ilaçe që ndikojnë në aftësinë e gjakut për t’u mpiksur. Ato nuk e bëjnë gjakun “ujë”, siç mund të mendojnë disa njerëz, por ngadalësojnë procesin e mpiksjes për të parandaluar bllokimet e enëve të gjakut. Përdorimi i këtyre ilaçeve është i zakonshëm te personat që kanë pasur probleme me zemrën, trurin apo kanë rrezik të lartë për formim të mpiksjeve.
Llojet më të zakonshme të antikoagulantëve
Ekzistojnë disa lloje të antikoagulantëve, dhe më të përdorurit përfshijnë:
- Warfarina (Coumadin): Një nga antikoagulantët më të vjetër. Kërkon analiza të shpeshta të gjakut për të mbajtur dozën nën kontroll.
- Heparina: Jepet zakonisht në spital në formë injeksioni dhe ka veprim të shpejtë.
- NOAC (antikoagulantë të rinj oralë): Si p.sh. rivaroxaban, apixaban dhe dabigatran. Janë më të rehatshëm për përdorim sepse nuk kërkojnë analiza të shpeshta si warfarina dhe kanë më pak ndërveprime me ushqimet apo ilaçet e tjera.
Kur përdoren antikoagulantët?
Mjekët përshkruajnë antikoagulantë në disa situata të veçanta, si:
- Fibrilacioni atrial: Një lloj çrregullimi i rrahjeve të zemrës që mund të rrisë rrezikun e mpiksjes së gjakut.
- Pas vendosjes së valvulave artificiale në zemër.
- Pas një goditjeje në tru të shkaktuar nga mpiksja.
- Trombë në këmbë (tromboza venoze e thellë) ose emboli pulmonare.
- Pas ndërhyrjeve kirurgjikale të mëdha, kur pacienti është i shtrirë për një kohë të gjatë dhe ka rrezik për formim mpiksjesh.
Çfarë duhet të dini nëse merrni antikoagulantë
Përdorimi i antikoagulantëve kërkon kujdes të veçantë, pasi edhe një gabim i vogël në dozë mund të çojë në gjakderdhje të rrezikshme. Disa këshilla të rëndësishme për ata që marrin antikoagulantë janë:
- Kontrolloni rregullisht analizat e gjakut, sidomos nëse jeni me warfarinë.
- Informoni mjekun për të gjitha ilaçet dhe suplementet që merrni, sepse disa prej tyre mund të ndërveprojnë me antikoagulantët.
- Kujdes me lëndimet, pasi edhe një prerje e vogël mund të shkaktojë gjakderdhje më të gjatë.
- Mos ndaloni marrjen e ilaçit pa u konsultuar me mjekun, edhe nëse ndiheni më mirë.
Efektet anësore dhe rreziqet e mundshme
Efekti më i zakonshëm anësor i antikoagulantëve është gjakderdhja. Kjo mund të ndodhë në formë të:
- Gjakut në urinën apo jashtëqitjen.
- Gjakderdhjes së hundës që nuk ndalon lehtë.
- Ngujimit të lehtë të lëkurës (shfaqje të mavijosjeve).
- Menstruacioneve më të bollshme te gratë.
Në raste të rralla, gjakderdhja mund të jetë serioze dhe të kërkojë ndërhyrje të menjëhershme mjekësore, ndaj është thelbësore të njihni shenjat paralajmëruese dhe të kërkoni ndihmë në kohë.
Si të mbroheni gjatë trajtimit me antikoagulantë
Përveç marrjes së saktë të dozës dhe ndjekjes së këshillave të mjekut, ju mund të mbroni shëndetin tuaj duke:
- Përdorur një byzylyk ose kartelë identifikuese që tregon se jeni në trajtim me antikoagulantë, në rast urgjence.
- Kujdesur për higjienën dentare, sepse edhe trajtimet dentare mund të shkaktojnë gjakderdhje.
- Planifikuar çdo operacion apo procedurë mjekësore në konsultim me mjekun që ju ka përshkruar antikoagulantin.
Antikoagulantët janë ilaçe jetike për shumë njerëz që përballen me rrezik të lartë për mpiksje të gjakut. Edhe pse mund të sjellin disa rreziqe, me përdorim të kujdesshëm dhe nën mbikëqyrje mjekësore, ata shpëtojnë jetë çdo ditë. Nëse jeni duke përdorur antikoagulantë ose mjeku ju ka përshkruar të filloni trajtimin, është e rëndësishme të informoheni mirë, të ndiqni udhëzimet dhe të jeni të vetëdijshëm për gjithçka që lidhet me këtë lloj ilaçi.
