Insulina është një hormon i rëndësishëm që prodhohet nga pankreasi dhe luan një rol kyç në rregullimin e niveleve të sheqerit në gjak. Ajo është veçanërisht e rëndësishme për njerëzit me diabet, pasi trupi i tyre ose nuk e prodhon mjaftueshëm insulinën, ose nuk e përdor atë siç duhet. Në këtë artikull do të shpjegojmë në mënyrë të thjeshtë çfarë është insulina, cilat janë llojet kryesore të saj, dhe si përdoret në trajtimin e diabetit.
Çfarë është insulina dhe pse është e rëndësishme?
Insulina ndihmon qelizat e trupit të marrin glukozën (sheqerin) nga gjaku dhe ta përdorin atë si burim energjie. Kur kjo nuk ndodh siç duhet, glukoza grumbullohet në gjak dhe mund të shkaktojë probleme serioze shëndetësore, përfshirë dëmtime të syve, veshkave, zemrës dhe nervave. Personat me diabet të tipit 1 nuk prodhojnë fare insulinë, ndërsa ata me diabet të tipit 2 shpesh nuk prodhojnë mjaftueshëm ose trupi i tyre nuk i përgjigjet insulinës siç duhet. Në këto raste, përdorimi i insulinës nga jashtë bëhet i domosdoshëm.
Llojet e insulinës
Ekzistojnë disa lloje të insulinës që ndryshojnë në mënyrën se si veprojnë në trup dhe sa kohë zgjasin efektin e tyre. Këtu janë kategoritë kryesore:
- Insulina me veprim të shpejtë
Kjo lloj insuline fillon të veprojë brenda 15 minutave pas injektimit dhe arrin kulmin pas 1-2 orësh. Zakonisht përdoret për të kontrolluar rritjen e sheqerit pas vakteve. - Insulina me veprim të shkurtër
Njihet edhe si “insulinë e zakonshme” dhe fillon të veprojë pas rreth 30-60 minutash. Efekti i saj zgjat 5 deri në 8 orë. Përdoret gjithashtu para vakteve. - Insulina me veprim të ndërmjetëm
Kjo insulinë ka një fillim më të vonshëm (1-2 orë), por zgjat më gjatë, rreth 12-18 orë. Ajo përdoret zakonisht për të mbuluar nevojat bazë të trupit për insulinë gjatë ditës apo natës. - Insulina me veprim të gjatë
Kjo lloj insuline ofron një nivel të qëndrueshëm të hormonit për rreth 24 orë dhe përdoret zakonisht një herë në ditë. Ajo ndihmon për të mbuluar nevojat bazë të trupit gjatë gjithë ditës. - Insulina e përzier (miks)
Kombinon insulinën me veprim të shpejtë dhe atë me veprim të ndërmjetëm në një injeksion të vetëm. Kjo formë është e përshtatshme për njerëzit që kërkojnë më pak injeksione në ditë.
Mënyra e përdorimit të insulinës
Insulina zakonisht administrohet me injeksion nën lëkurë, duke përdorur një shiringë, një pen (stilolaps insulinik) ose një pompë insulinike. Mënyra më e zakonshme është injeksioni në bark, kofshë apo krahë. Është e rëndësishme që vendi i injektimit të ndryshohet çdo herë për të shmangur formimin e nyjeve nën lëkurë.
Personat me diabet zakonisht mësojnë vetë si ta injektojnë insulinën, si ta ruajnë atë në mënyrë të sigurt (zakonisht në frigorifer), dhe si të matin nivelet e sheqerit në gjak për të përcaktuar dozën e nevojshme.
Rregullat bazë për përdorimin e insulinës
- Mëso dozën e saktë: Mjeku përcakton dozën në bazë të analizave të sheqerit në gjak dhe stilit të jetesës.
- Mbaje insulinën në temperaturën e duhur: Ruaje në frigorifer, por mos e injekto insulinën direkt nga frigoriferi pa e lënë më parë të arrijë temperaturën e dhomës.
- Respekto oraret e vakteve: Nëse përdor insulinë që vepron shpejt, është shumë e rëndësishme të hash pas injektimit për të shmangur rënien e rrezikshme të sheqerit.
- Kontrollo sheqerin rregullisht: Përdor një aparat matës për të ditur nëse doza po funksionon siç duhet.
Efektet anësore dhe kujdesi
Një nga rreziqet më të zakonshme të insulinës është hipoglikemia, që do të thotë një rënie e madhe e nivelit të sheqerit në gjak. Simptomat përfshijnë ndjesi të dobësisë, dridhje, djersitje, konfuzion dhe ndonjëherë humbje ndjenje. Në këto raste, duhet të konsumohen menjëherë karbohidrate të shpejta si lëng frutash ose një lugë sheqer.
Përdorimi i insulinës kërkon një disiplinë të rreptë dhe vëmendje të vazhdueshme, por kur menaxhohet siç duhet, ndihmon në ruajtjen e një jete normale dhe aktive.
Insulina është një ndihmës i domosdoshëm për shumë njerëz me diabet. Duke kuptuar llojet e ndryshme të saj dhe mënyrën e përdorimit, personat që vuajnë nga kjo sëmundje mund të arrijnë një kontroll më të mirë të gjendjes së tyre shëndetësore. Konsultimi i rregullt me mjekun, vetëedukimi dhe kujdesi i vazhdueshëm janë çelësi për një jetë të shëndetshme me insulinë.
