Kortikosteroidet janë një grup ilaçesh që përdoren gjerësisht në mjekësi për të trajtuar shumë gjendje shëndetësore, nga ato inflamatore, alergjike, deri tek ato autoimune. Ndonëse janë shumë efektive, përdorimi i tyre sjell edhe rreziqe dhe efekte anësore nëse nuk përdoren me kujdes. Ky artikull ka për qëllim t’i shpjegojë lexuesve të zakonshëm çfarë janë kortikosteroidet, për çfarë përdoren dhe cilat janë pasojat që mund të sjellë përdorimi i tyre i zgjatur apo i gabuar.
Çfarë janë kortikosteroidet?
Kortikosteroidet janë ilaçe që imitojnë hormonet natyrale të prodhuara nga gjëndrat mbiveshkore, të quajtura kortizol. Ato ndihmojnë trupin të përballojë stresin, rregullojnë inflamacionin dhe mbrojnë sistemin imunitar. Në mjekësi, kortikosteroidet përdoren në forma të ndryshme: si tableta, injeksione, kremra për lëkurën apo sprej për hundën ose mushkëritë.
Ekzistojnë dy lloje kryesore të kortikosteroideve:
- Glukokortikoidet – përdoren për të kontrolluar inflamacionin dhe aktivitetin e sistemit imunitar.
- Mineralokortikoidet – përdoren më rrallë dhe ndihmojnë në balancimin e elektroliteve dhe presionit të gjakut.
Për çfarë përdoren kortikosteroidet?
Kortikosteroidet përdoren për një gamë të gjerë sëmundjesh dhe gjendjesh shëndetësore. Disa nga më të zakonshmet janë:
- Sëmundjet inflamatore, si artriti reumatoid, lupus, koliti ulçeroz dhe sëmundja Crohn.
- Sëmundjet e lëkurës, si ekzemat, psoriaza dhe dermatitet.
- Sëmundjet e frymëmarrjes, përfshirë astmën dhe bronkitin kronik obstruktiv (BPOK).
- Alergji të rënda, si reaksionet alergjike ndaj ushqimeve apo pickimeve të insekteve.
- Sëmundjet autoimune, ku sistemi imunitar sulmon trupin, si skleroza e shumëfishtë.
- Pas transplantimit të organeve, për të parandaluar refuzimin e organit të ri nga sistemi imunitar.
Si funksionojnë kortikosteroidet në trup?
Kortikosteroidet kanë një efekt të fortë anti-inflamator dhe imunosupresiv. Ato bllokojnë prodhimin e substancave që shkaktojnë inflamacion dhe pengojnë sistemin imunitar që të sulmojë qelizat e shëndetshme. Kjo i bën shumë efektive në trajtimin e sëmundjeve kronike, por njëkohësisht mund të dobësojnë aftësinë e trupit për të luftuar infeksionet.
Cilat janë rreziqet dhe efektet anësore?
Përdorimi afatshkurtër i kortikosteroideve zakonisht është i sigurt dhe efektiv. Megjithatë, përdorimi i gjatë ose në doza të larta mund të sjellë efekte anësore serioze. Disa nga më të zakonshmet janë:
- Rritje në peshë, veçanërisht në fytyrë, bark dhe shpatulla.
- Rritje të presionit të gjakut dhe sheqerit në gjak, që mund të çojnë në hipertension ose diabet.
- Dobësim i kockave (osteoporoza), duke rritur rrezikun për fraktura.
- Dobësim i sistemit imunitar, duke rritur rrezikun për infeksione.
- Ndryshime në humor, si nervozizëm, depresion apo pagjumësi.
- Probleme me stomakun, si ulçerat ose dhimbje të forta barku.
- Rënie e masës muskulore dhe lodhje fizike.
Si të përdoren në mënyrë të sigurt?
Kortikosteroidet duhet të përdoren gjithmonë vetëm me recetë dhe nën mbikëqyrjen e mjekut. Disa këshilla për përdorim të sigurt janë:
- Mos i ndaloni papritur nëse i keni përdorur për një kohë të gjatë, pasi mund të shkaktojnë efekte të forta tërheqjeje. Duhet të ulen gradualisht me udhëzimin e mjekut.
- Ndiqni saktësisht dozën e përshkruar dhe kohëzgjatjen e terapisë.
- Kontrolloni rregullisht tensionin e gjakut, nivelin e sheqerit dhe shëndetin e kockave gjatë terapisë afatgjatë.
- Përdorni kremra ose sprej në vend të tabletave kur është e mundur, për të shmangur efektet sistemike në trup.
Kur duhet të konsultoheni me mjekun?
Nëse gjatë përdorimit të kortikosteroideve vëreni simptoma të pazakonta si infeksione të përsëritura, shikim të turbullt, dhimbje të forta në kocka apo fryrje të forta të trupit, duhet të kontaktoni menjëherë mjekun. Gjithashtu, para çdo vaksine apo trajtimi tjetër, është e rëndësishme të tregoni që jeni duke përdorur kortikosteroide.
Kortikosteroidet janë ilaçe të fuqishme dhe shumë të rëndësishme në mjekësinë moderne. Ato ndihmojnë në trajtimin e sëmundjeve që ndryshe do të ishin shumë të vështira për t’u menaxhuar. Megjithatë, përdorimi i tyre kërkon kujdes të veçantë për të shmangur rreziqet dhe efektet anësore. Informimi i drejtë dhe ndjekja e këshillave të mjekut janë çelësi për një përdorim të sigurt dhe efektiv të tyre.
